Η Αστυνομία αναφέρθηκε σε στρατό bots στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης αλλά υπάρχουν πολλά κενά και ερωτήματα.
Η πρόσφατη ανακοίνωση της Ελληνικής Αστυνομίας σχετικά με τον στρατό bots σε πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων, όπως το TikTok, το X (πρώην Twitter), το Facebook και το Instagram, αποτελεί ένα σημείο καμπής στην Ελλάδα.
Η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) έχει ήδη αναφερθεί στη Ξένη Χειραγώγηση Πληροφοριών και Παρέμβαση (FIMI, Foreign Information, Manipulation and Interference), επισημαίνοντας τις οργανωμένες εκστρατείες διασποράς ψευδών ειδήσεων με στόχο τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης και την κοινωνική αποσταθεροποίηση.
Ωστόσο, η ανακοίνωση της ΕΛΑΣ είναι η πρώτη επίσημη αναφορά για την προσπάθεια χειραγώγησης της κοινής γνώμης μέσω αυτοματοποιημένων ψεύτικων λογαριασμών (bots).
Οι ασαφείς λεπτομέρειες της ανακοίνωσης
Η Ελληνική Αστυνομία στην ανακοίνωσή της ανέφερε ότι τα bots εντοπίστηκαν σε συνθήκες που σχετίζονταν με μια “πρόσφατη δημόσια συνάθροιση”, χωρίς ωστόσο να διευκρινίζει το περιεχόμενο ή τη φύση αυτής της εκδήλωσης.
Επιπλέον, η ανακοίνωση δεν περιλαμβάνει πληροφορίες για τους δημιουργούς των bots, τις χώρες προέλευσης των bots και τους στόχους των bots ενώ ταυτόχρονα δεν παρουσιάστηκε ούτε ένα διάγραμμα σχέσεων/αλληλοεπιδράσεων. Αυτή η έλλειψη πληροφόρησης αφήνει περιθώρια για εικασίες, παρερμηνείες και αβάσιμες κατηγορίες.
Αναλυτικά η ανακοίνωση γράφει “…έρευνα της Διεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος κατέδειξε τη δημιουργία χιλιάδων bots σε δημοφιλή Social Media (tik-tok, X, Facebook, Instagram) με αφορμή καμπάνια για πρόσφατη δημόσια συνάθροιση, με σκοπό να αλληλεπιδρούν με πραγματικούς δημιουργούς περιεχομένου και να χειραγωγήσουν τους αλγόριθμους των πλατφορμών για να αυξήσουν την ορατότητα-επισκεψιμότητα.”
Το φαινόμενο της “υπόγας” και η χειραγώγηση στα social media
Η χειραγώγηση των χρηστών στα social media μπορεί να γίνει με διαφορετικούς τύπους bots καθώς και τρολς για να διαδώσουν περιεχόμενο:
- Τα αυτοματοποιημένα μποτς (Automated Bots) λειτουργούν αποκλειστικά σε γλώσσα προγραμματισμού που εκτελείται χωρίς ανθρώπινη διαχείριση. Μπορούν να αγοραστούν για να κάνουν απλές ενέργειες και να δώσουν την εντύπωση επιρροής.
- Τα ημι-αυτοματοποιημένα μποτς (Semi-automated Bots) επιτρέπουν στον χρήστη να προγραμματίσει ένα σύνολο παραμέτρων αλλά απαιτεί ανθρώπινη διαχείριση, όπως ψεύτικους λογαριασμούς. Αυτοί οι «cyborgs» είναι καλύτεροι στο να αποφεύγουν τον εντοπισμό.
- Τα τρολς (Trolls) είναι άνθρωποι χρήστες, συχνά με συγκαλυμμένες ταυτότητες, που επιδιώκουν να δημιουργήσουν διχασμό στο διαδίκτυο.
- Μέλη της “υπόγας”.
Ένας απλός έλεγχος στο διαδίκτυο αποκαλύπτει ότι πολλοί λογαριασμοί προωθούν μαζικά, θέματα που σχετίζονται με ένα συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα. Αυτοί οι λογαριασμοί εκφράζουν συγκεκριμένη πολιτική ιδεολογία και δημοσιεύουν περιεχόμενο είτε υπέρ του κόμματος που υποστηρίζουν είτε εναντίον των αντιπάλων του. Στην ελληνική διαδικτυακή “αργκό”, αυτό το φαινόμενο αναφέρεται ως “υπόγα“.
Παρόλο που αυτοί οι λογαριασμοί δεν είναι αυτοματοποιημένοι, λειτουργούν ως “στρατός” με στόχο τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης. Χειραγώγηση της κοινής γνώμης είναι και η συνεχής εκθείαση και μη εύρεση αρνητικού. Το γεγονός ότι αφιερώνουν σχεδόν ολόκληρη την ημέρα τους στη διάδοση περιεχομένου χωρίς άμεσο οικονομικό όφελος από την ίδια την πλατφόρμα είναι τουλάχιστον αξιοπερίεργο. Επειδή τα patterns είναι ενδείξεις, και οι ενδείξεις δεν είναι αποδείξεις, σταματάμε εδώ.
Η ανάγκη για διαφάνεια και ενημέρωση
Ενώ η Ελληνική Αστυνομία έχει αναδείξει σημαντικές πτυχές του προβλήματος, η έλλειψη συγκεκριμένων πληροφοριών σε δημόσιες ανακοινώσεις μπορεί να υπονομεύσει την αποτελεσματικότητα των προσπαθειών.
Η καταπολέμηση της χειραγώγησης μέσω κακόβουλων bots απαιτεί μια συνδυαστική προσέγγιση που περιλαμβάνει τόσο την τεχνική αντιμετώπιση όσο και την αποτελεσματική και με διαφάνεια ενημέρωση του κοινού. Αυτά μπορούν να επιτευχθούν με:
- Αναλυτικές επεξηγήσεις: Παρουσίαση των τεχνικών στοιχείων και των στόχων της επίθεσης, ώστε οι πολίτες να κατανοήσουν το μέγεθος και τη φύση της απειλής.
- Μέτρα αντιμετώπισης/εξάλειψης: Παρουσίαση των δράσεων που έχουν ληφθεί για την καταπολέμηση των bots.
- Ενημερωτικές εκστρατείες: Συνεργασία με τα εκπαιδευτικά ιδρύματα (σχολεία, πανεπιστήμια) για τη διάδοση των οδηγιών, μειώνοντας έτσι τον χώρο για παραπληροφόρηση.
- Δημιουργία εθνικής πλατφόρμας (π.χ. bots.gov.gr): Ένα κεντρικό σημείο ενημέρωσης όπου θα δημοσιεύονται δεδομένα για τα αναγνωρισμένα bots, συμπεριλαμβανομένων των τεχνικών χαρακτηριστικών τους και των θεμάτων που στοχεύουν.
Η ανακοίνωση της ΕΛΑΣ αποτελεί ένα πρώτο βήμα προς την κατανόηση του προβλήματος. Ωστόσο, η επόμενη κίνηση θα πρέπει να είναι η παροχή περισσότερων στοιχείων, ώστε να αποτραπεί η σύγχυση και να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη του κοινού στους θεσμούς.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
→ Misinformation, Disinformation: Προπαγάνδα, παραπληροφόρηση και ψευδείς ειδήσεις
→ Gaslighting στην πολιτική: Εντοπισμός των τακτικών χειραγώγησης
→ Κύκλος Πληροφορίας: Πώς ρέουν οι πληροφορίες;