Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου: O αγωνιστής του Εθνικού Συμβουλίου του Πόντου, ο ιδρυτής του Λυκείου Γουμεράς, ο ιδρυτής της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης, ο εμπνευστής της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών
Ο Θεοφύλακτος Κ. Θεοφύλακτος (1885 – 12 /8 /1961) γεννήθηκε στο χωριό Τσίτη της Αργυρούπολης του Πόντου.
Μετά τη φοίτησή του στο δημοτικό σχολείο του χωριού του γράφτηκε στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας για γυμνασιακές σπουδές.
Στη συνέχεια ήρθε στην Αθήνα και γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου. Το 1907 αναγορεύτηκε διδάκτωρ Χειρουργικής και Μαιευτικής.
Τις σπουδές του ολοκλήρωσε στο Παρίσι, όπου ειδικεύτηκε στην οφθαλμολογία και ωτορινολαρυγγολογία. Πήρε το δίπλωμά του το 1910 και επέστρεψε στην Τραπεζούντα.
Μεγάλο πάθος είχε για τα γράμματα. Υπήρξε ιδρυτής του Λυκείου Γουμεράς (1913), ενώ πρωτοστάτησε στον αγώνα για την ανεξαρτησία του Πόντου στη Ρωσία, στην Κωνσταντινούπολη και στην Ελλάδα. Στην Τραπεζούντα και σε ηλικία μόλις 25-30 ετών διετέλεσε πρόεδρος του Φιλεκπαιδευτικού Μορφωτικού Συλλόγου «Ξενοφών», καθώς και γραμματέας της Φιλόπτωχου Αδελφότητας.
Με την κήρυξη του Α’ παγκοσμίου πολέμου, ο Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου πηγαίνει στο Βατούμ της Ρωσίας, όπου το 1915 τον βρίσκει υποδιευθυντή ρωσικού νοσοκομείου στον Καύκασο.
Το 1916, με την κατάληψη της Τραπεζούντας από τους Ρώσους, επέστρεψε στην πόλη του. Διετέλεσε διευθυντής του Δημοτικού Νοσοκομείου και αρχίατρος της περιφέρειας Τραπεζούντας, ενώ παράλληλα ξεκίνησε την έκδοση του περιοδικού «Οι Κομνηνοί».
Την ίδια εποχή, με επικεφαλής τον Χρύσανθο και με συνεργάτες τον Λεωνίδα Ιασονίδη και τον Βασίλη Ιωαννίδη, αποδύεται σε σκληρούς αγώνες για την ανεξαρτησία του Πόντου, γίνεται Αντιπρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου του Πόντου με έδρα το Βατούμ και εκδίδει την εφημερίδα «Ελεύθερος Πόντος».
Το 1920 έρχεται στην Ελλάδα, ως επίσημος απεσταλμένος του Εθνικού Συμβουλίου του Πόντου, συναντιέται με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, όπου με πίκρα πληροφορείται από εκείνον «ο πόθος των Ποντίων δεν πρόκειται να πραγματοποιηθεί».
Πρόσφυγας πια εγκαθίσταται στη Θεσσαλονίκη.
Αποφασιστική υπήρξε η δραστηριότητά του γύρω στις προσφυγικές ανάγκες. Επίσης υπήρξε ο εμπνευστής της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, η οποία ιδρύθηκε το 1927 με πρόεδρο τον από Τραπεζούντος Χρύσανθο το 1928 κυκλοφόρησε τον πρώτο τόμο του επιστημονικού περιοδικού «Αρχείον Πόντου».
Ο Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου το 1928 διορίστηκε από το Ελ. Βενιζέλο Υπουργός-Γενικός Διοικητής Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας, αλλά ύστερα από 11 μήνες θητείας παραιτήθηκε, γράφοντας:
«…Ο θεσμός της Γενικής Διοικήσεως είναι αργομισθία δι’ έναν Γεν. Διοικητήν εκτίοντα τα τελευταία έτη της ζωής του εις Κρατικόν Πρυτανείον. Δι’ αυτό και από της απόψεως της αναδημιουργίας με την σημερινήν του υπόστασιν τον θεωρώ περιττόν και επιζήμιον. Τουναντίον, με την προϋπόθεσιν ότι θα προικισθή με πραγματικήν εξουσίαν, να επιλύση τα εκάστοτε παρουσιαζόμενα προβλήματα και ως τον φαντάζομαι οργανωμένον, θα αποβή πηγή αναπλάσεως και νέας ζωής δια την Βόρειον Ελλάδα…».
Το 1934 ο Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου ίδρυσε την «Εύξεινο Λέσχη» Θεσσαλονίκης, την οποία το Φεβρουάριο του 1940 κατάφερε να μετατρέψει σε «Λαϊκό Πανεπιστήμιο». Παράλληλα προέβλεπε την ανέγερση στέγης, όπου θα στεγάζονταν το «Λαϊκό Πανεπιστήμιο, τα παραρτήματα Ποντιακής Λαογραφίας και Μουσείου, Βιβλιοθήκη, Αναγνωστήριο, Σκηνή Θεάτρου και Στέγη απόρου φοιτητού. Στο διάστημα της Κατοχής μετέτρεψε τη Λέσχη σε Κέντρο προστασίας των αναξιοπαθούντων Ποντίων Θεσσαλονίκης.
Προσέφερε με άλλους εθελοντές γιατρούς ιατροφαρμακευτική περίθαλψη κατά συνοικίες, έκανε εράνους, έστειλε 100 παιδάκια της Καλαμαριάς που κινδύνευαν από την πείνα, σε ποντιακά χωριά της Μακεδονίας. Βοήθησε τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, λειτούργησε συσσίτια.
Το 1942-43 φρόντισε για την περίθαλψη των πολεμοπαθών, για την ενίσχυση του «Οίκου φοιτητού», των φυματικών φοιτητών, για συσσίτια και για τη χρηματοδότηση του «Αρχείου Πόντου».
Πέρα από την πολιτική και εθνική του δράση, σημαντική ήταν και η συγγραφική του δραστηριότητα.
Στο έργο «Γύρω από την άσβεστη φλόγα» παρουσιάζεται όλος ο προβληματισμός του για τα γεγονότα και την ιστορία του Ποντιακού Ζητήματος.
Άλλα έργα του: «Θρύλοι και ιδανικά του Πόντου» (Λόγος του στην Θεσσαλονίκη το 1926) και «Η μονή Γουμερά».
Ο Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου απεβίωσε στην Θεσσαλονίκη στις 12 Αυγούστου 1961.
Αιωνία σου η μνήμη Τσιτενέ!
Παρακολουθήστε τη διάλεξη “Ο Θεοφύλακτος Θεοφύλακτος στις συμπληγάδες της Ιστορίας” που διοργανώθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2021, από την Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης με ομιλητή τον κ. Ανέστη Στεφανίδη, πολιτικό επιστήμονα.