Το Gaslighting στην πολιτική αναφέρεται στις τακτικές χειραγώγησης που χρησιμοποιούνται από τους πολιτικούς και τα φερέφωνά τους για να διαστρεβλώσουν την πραγματικότητα, οδηγώντας άτομα ή ομάδες να αμφισβητήσουν τα γεγονότα, τις αντιλήψεις, τις κρίσεις και τις πεποιθήσεις τους.
Αυτό το φαινόμενο έχει γίνει ολοένα και πιο διαδεδομένο στον σύγχρονο πολιτικό λόγο και σχετίζεται με τη διάβρωση της εμπιστοσύνης του κοινού και τη χειραγώγηση της συλλογικής γνώμης.
Το πολιτικό Gaslighting
Ορισμός και μηχανισμός
Το Gaslighting είναι μια τεχνική ψυχολογικής χειραγώγησης που αναγκάζει τα άτομα-στόχο να αμφιβάλλουν για τη δική τους πραγματικότητα με την πάροδο του χρόνου.
Σε ένα πολιτικό πλαίσιο, αυτό περιλαμβάνει ηγέτες ή κόμματα που χρησιμοποιούν τακτικές όπως ψέματα, υπερβολή των επιτυχιών, άρνηση δυσάρεστων αληθειών και εξαπολύοντας προσωπικές επιθέσεις κατά των επικριτών. Ο στόχος συχνά δεν είναι απλώς να κερδίσουμε τα άτομα αλλά να διαμορφώσουμε τη συλλογική αντίληψη της πραγματικότητας για ευρύτερο κοινωνικό έλεγχο.
Ιστορικό πλαίσιο
Ο όρος “gaslighting” προέρχεται από τον τίτλο της ταινίας Gaslight και έγινε δημοφιλής στα μέσα της δεκαετίας του 2010 για να καταδείξει τις στρατηγικές χειραγώγησης που παρατηρούνται στη σύγχρονη πολιτική.
Έχει συνδεθεί ιδιαίτερα με διάφορες πολιτικές προσωπικότητες και κινήματα που χρησιμοποιούν παραπληροφόρηση και συναισθηματική χειραγώγηση για να διατηρήσουν την εξουσία και την επιρροή.
Το θεατρικό έργο του 1938 GasLight του Πάτρικ Χάμιλτον διασκευάστηκε σε ταινία στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1940 και το 1944 στις ΗΠΑ. Στην υπόθεση της ταινίας, ένας φαινομενικά ευγενικός σύζυγος χρησιμοποιεί ψέματα και χειραγώγηση για να απομονώσει τη κληρονόμο σύζυγό του και να την πείσει ότι είναι ψυχικά άρρωστη ώστε να μπορεί να κλέψει από αυτήν. Ένα από τα κόλπα του συζύγου είναι να μειώνει κρυφά τον εσωτερικό φωτισμό με αέριο (gas light), επιμένοντας ότι η γυναίκα του το φαντάζεται. Στην ελληνική γλώσσα η ταινία του 1944 κυκλοφόρησε με τον τίτλο “Εφιάλτης“.
Τακτική του πολιτικού Gaslighting
Ο εντοπισμός των τακτικών Gaslighting στον πολιτικό λόγο περιλαμβάνει την αναγνώριση συγκεκριμένων συμπεριφορών και στρατηγικών που χειραγωγούν την αντίληψη του κοινού και υπονομεύουν την εμπιστοσύνη. Ακολουθούν βασικοί δείκτες που θα σας βοηθήσουν να διακρίνετε αυτές τις τακτικές:
- Παραπληροφόρηση και ψέματα: Οι πολιτικοί μπορεί να διαδίδουν ψευδείς πληροφορίες ή να αρνούνται αποδεδειγμένα γεγονότα για να δημιουργήσουν σύγχυση. Για παράδειγμα, όταν οι ηγέτες ισχυρίζονται ότι δεν συνέβησαν σημαντικά γεγονότα παρά τα στοιχεία που αποδεικνύουν το αντίθετο, αυτό μπορεί να είναι μια μορφή Gaslighting που στοχεύει στη διαστρέβλωση της πραγματικότητας για το κοινό.
- Υπερβολή των επιτυχιών: Τα πολιτικά πρόσωπα μπορεί να υπερεκτιμούν τα επιτεύγματά τους ενώ υποβαθμίζουν τις αποτυχίες. Αυτό μπορεί να παραπλανήσει το κοινό ώστε να πιστέψει σε μια ψευδή αφήγηση ικανότητας και επιτυχίας, διαβρώνοντας περαιτέρω την εμπιστοσύνη στις πραγματικές αναφορές.
- Επιθέσεις Ad Hominem: Αντί να αντιμετωπίζουν επικρίσεις ή αντίθετες απόψεις, συχνά καταφεύγουν σε προσωπικές επιθέσεις εναντίον των επικριτών τους. Αυτή η τακτική αποσπά την προσοχή από ουσιαστικά ζητήματα και επιδιώκει να δυσφημήσει τις φωνές που διαφωνούν.
- Άρνηση άβολων αληθειών: Μπορεί να αρνηθούν ξεκάθαρα γεγονότα ή γεγονότα που έρχονται σε αντίθεση με την αφήγησή τους, αναγκάζοντας τα άτομα να αμφισβητήσουν τις δικές τους εμπειρίες και αντιλήψεις.
- Συναισθηματική χειραγώγηση: Οι πολιτικοί μπορεί να χρησιμοποιούν συναισθηματικές εκκλήσεις ή διφορούμενες δηλώσεις που αφήνουν το κοινό να αισθάνεται αβέβαιο για την κατανόηση των θεμάτων.
- Δυσφήμιση Εμπειρογνωμόνων: Μια κοινή στρατηγική είναι να υπονομεύεται η αξιοπιστία των εμπειρογνωμόνων, των μέσων ενημέρωσης ή των ιδρυμάτων που αμφισβητούν την αφήγηση του Gaslighting. Αυτό μπορεί να οδηγήσει το κοινό να αμφιβάλλει για αξιόπιστες πηγές πληροφοριών, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου ευδοκιμεί η παραπληροφόρηση.
- Δημιουργία Εναλλακτικών Πραγματικοτήτων: Οι Gaslighters συχνά κατασκευάζουν εναλλακτικές αφηγήσεις που έρχονται σε αντίθεση με τις ευρέως αποδεκτές αλήθειες, αναδιαμορφώνοντας ουσιαστικά την αντίληψη του κοινού για να ευθυγραμμιστούν με την ατζέντα τους.
- Φίμωση της διαφωνίας: Οι προσπάθειες καταστολής των επικριτικών φωνών μέσω τακτικών εκφοβισμού ή απαξίωσης είναι χαρακτηριστικές ενδείξεις Gaslighting στην πολιτική.
Επιδράσεις στην κοινωνία
Οι συνέπειες του πολιτικού Gaslighting είναι βαθιές:
- Διάβρωση της εμπιστοσύνης: Η συνεχής χειραγώγηση οδηγεί σε ευρεία δυσπιστία στους θεσμούς και τη διακυβέρνηση, υπονομεύοντας τη συμμετοχή των πολιτών.
- Επίπτωση στην ψυχική υγεία: Τα θύματα μπορεί να βιώσουν σύγχυση και μειωμένη αυτοεκτίμηση, γεγονός που μπορεί να επιδεινώσει κοινωνικά ζητήματα όπως το άγχος και η κατάθλιψη, ειδικά μεταξύ των ευάλωτων πληθυσμών.
- Πόλωση: Οι τακτικές του συμβάλλουν στις κοινωνικές διαιρέσεις ενισχύοντας ένα περιβάλλον όπου τα άτομα αισθάνονται υποχρεωμένα να επιλέξουν πλευρές που βασίζονται σε παραποιημένες αφηγήσεις και όχι σε πραγματικά γεγονότα.
Συμπέρασμα
Το πολιτικό Gaslighting αντιπροσωπεύει σημαντική απειλή για τις δημοκρατικές διαδικασίες και την κοινωνική συνοχή. Καθώς οι πολιτικοί χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο αυτές τις τακτικές, είναι ζωτικής σημασίας για τους πολίτες να αναπτύξουν δεξιότητες κριτικής σκέψης και να παραμείνουν σε επαγρύπνηση έναντι της ρητορικής χειραγώγησης.
Η αναγνώριση των συμπεριφορών Gaslighting στην πολιτική μπορεί να δώσει τη δυνατότητα στους ψηφοφόρους να αναζητήσουν την αλήθεια και να συμμετάσχουν εποικοδομητικά στον πολιτικό λόγο, διατηρώντας τελικά την ακεραιότητα των δημοκρατικών θεσμών.