XIV. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΝ ΠΕΡΙ ΕΚΚΕΝΩΣΕΩΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΙΚΩΝ ΕΔΑΦΩΝ ΤΩΝ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΩΝ ΥΠΟ ΤΩΝ ΒΡΕΤΤΑΝΙΚΩΝ, ΓΑΛΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΙΤΑΛΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΚΑΙ ΔΗΛΩΣΙΣ
ΥΠΟΓΡΑΦΕΝΤΑ ΤΗ 24 ΙΟΥΛΙΟΥ 1923
Των Κυβερνήσεων των Συμμάχων Δυνάμεων ΓΑΛΛΙΑΣ, ΜΕΓΑΛΗΣ ΒΡΕΤΤΑΝΙΑΣ και ΙΤΑΛΙΑΣ, ων τα στρατεύματα κατέχουσι σήμερον μέρη τινά του Τουρκικού εδάφους, και της Κυβερνήσεως της ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΕΩΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ εν τη κοινή αυτών μερίμνη όπως ικανοποιήσωσιν, ως τάχιον, τους ειρηνικούς πόθους των οικείων εθνών,
ΟΙ ΥΠΟΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΙ, δεόντως εξουσιοδοτημένοι, συνεφώνησαν όπως λάβωσιν, εκατέρωθεν τα ακόλουθα μέτρα.
- Ευθύς ως η υπό της Μεγάλης Εθνοσυνελεύσεως της Τουρκίας επικύρωσις της Συνθήκης Ειρήνης και των λοιπών Πράξεων των συνομολογηθεισών εν Λωζάννη κοινοποιηθή εις τας Συμμάχους Δυνάμεις εν τω προσώπω των εν Κωνσταντινουπόλει Υπάτων Αρμοστών αυτών, τα στρατεύματα των ειρημένων Δυνάμεων θέλουσι προβή εις τας εργασίας της εκκενώσεως των υπʹ αυτών κατεχομένων εδαφών.
Αι εργασίαι αύται θα περιλάβωσι την αποχώρησιν των βρεττανικών, γαλλικών και ιταλικών ναυτικών μονάδων, των σταθμευουσών εις το Στενόν του Ελλησπόντου, την Προποντίδα και τον Βόσπορον.
- Αι εργασίαι της εκκενώσεως θα περατωθώσιν εντός προθεσμίας εξ εβδομάδων.
- Εφʹ όσον συντελείται η εκκένωσις, τα ακίνητα και αι περιουσίαι πάσης φύσεως, άτινα θέλουσι δεόντως εξακριβωθή επί των εκκενουμένων εδαφών ως ανήκοντα εις την Τουρκικήν Κυβέρνησιν ή εις τας τουρκικάς δημοσίας Αρχάς, τα κατεχόμενα δε νυν υπό των συμμαχικών Αρχών ή ευρισκόμενα εις χείρας των, θέλουσιν αποδοθή εις την Τουρκικήν Κυβέρνησιν.
Πάντα τα μέτρα μεσεγγυήσεως και επιτάξεως θέλουσιν άρθη. Περί των αποδόσεων και άρσεων τούτων θέλουσι συνταχθή πρακτικά, άτινα θα έχωσιν ισχύν πλήρους και οριστικής εξοφλήσεως.
Αι Αρχαί της κατοχής θα χορηγήσωσιν εις την Τουρκικήν Κυβέρνησιν κατάστασιν, όσον το δυνατόν πλήρη, των εις αυτήν ανηκουσών περιουσιών, αντικειμένων και ειδών άτινα παρεδόθησαν τυχόν εις τρίτους, ιδία εις οθωμανικάς εταιρείας.
Τα χρέη, τα απορρέοντα εκ συμβολαίων μεταξύ των Αρχών κατοχής και των ιδιωτών, δέον να πληρωθώσι κατά τους εν τοις συμβολαίοις προβλεπόμενους όρους.
- Τα ανήκοντα εις την Οθωμανικήν Κυβέρνησιν πολεμικά σκάφη, συμπεριλαμβανομένου του Yavouz ‐ Sultan ‐ Selim, τα όπλα, πυρομαχικά και λοιπόν υλικόν πολέμου, άτινα διετέθησαν υπό των Συμμάχων Δυνάμεων δυνάμει της Συμβάσεως ανακωχής της υπογραφείσης εν Μούδρω την 30ην Οκτωβρίου 1918, τα παραμένοντα δε κατά την ημέραν της υπογραφής του παρόντος Πρωτοκόλλου υπό την κατοχήν των εν Τουρκία Αρχών των ειρημένων Δυνάμεων, θα αποδοθώσιν εις την Τουρκίαν εν τη σημερινή αυτών καταστάσει και εις ά μέρη ευρίσκονται, εντός της προβλεπομένης υπό της παραγράφου 2 προθεσμίας.
- Αι διατάξεις της υπογραφείσης εις Μουδανιά, την 11ην Οκτωβρίου 1922, Στρατιωτικής Συμβάσεως θα παραμείνωσιν εν ισχύϊ κατά την χρονικήν περίοδον την προβλεπομένην εν τη παραγράφω 2 του παρόντος Πρωτοκόλλου.
Τα αναγκαία μέτρα προς αποφυγήν παντός επεισοδίου κατά την ειρημένην περίοδον, θα ληφθώσιν από κοινού υπό των συμμαχικών και τουρκικών στρατιωτικών Αρχών.
Εις τας Αρχάς της κατοχής εναπόκειται να κανονίσωσιν, εκ συμφώνου μετά των τουρκικών Αρχών, παν άλλο ζήτημα δυνάμενον να αναφυή εκ των εργασιών της εκκενώσεως.
- Η Τουρκική Κυβέρνησις αποδέχεται όπως, και προ της ενάρξεως της ισχύος της Συνθήκης Ειρήνης, οι υπήκοοι των υπογραψασών την ειρημένην Συνθήκην, Δυνάμεων απολαύωσι του ευεργετήματος των άρθρων 69, 72, 77 και 91 (και αν ακόμη αι προβλεπόμεναι προθεσμίαι, ως προς τα άρθρα 72 και 91 δεν ήρξαντο) ως και των διατάξεων της Συμβάσεως περί εγκαταστάσεως. Η Τουρκική Κυβέρνησις θα τήρηση ωσαύτως τα διατάξεις των άρθρων 137, 138 και 140 της Συνθήκης Ειρήνης.
- Η Βρεττανική και η Τουρκική Κυβέρνησις υποχρεούνται αμοιβαίως όπως, μέχρι της ενάρξεως της ισχύος της Συνθήκης Ειρήνης, μη ενεργήσωσι τι δυνάμενον να τροποποίηση το καθεστώς, το οποίον θέλει διατηρηθή κατά το τρίτον εδάφιον του άρθρου 3‐2 της εν λόγω Συνθήκης μέχρι του καθορισμού της μεθορίου.
Αι ειρημέναι Κυβερνήσεις συμφωνούσιν όπως αι προβλεπόμεναι εν τω πρώτω εδαφίω του άρθρου 3‐2 της Συνθήκης Ειρήνης διαπραγματεύσεις, εν σχέσει προς τα μεταξύ Τουρκίας και Ιράκ σύνορα, άρξωνται άμα τη λήξει των εν τη παραγράφω 1 αναφερομένων εργασιών εκκενώσεως και όπως η εν τω ειρημένω εδαφίω οριζομένη εννεάμηνος προθεσμία άρξηται από της ημέρας των εν λόγω διαπραγματεύσεων.
ΕΓΕΝΕΤΌ εν Λωζάννη, τη 24η Ιουλίου 1923.
Horace RUMBOLD
PELLE
GARRONI
G.C. MONTAGNA
M. ISMET
Dr. RIZA NOUR
HASSAN
ΔΗΛΩΣΙΣ
ΟΙ ΥΠΟΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΙ, ενεργούντες δυνάμει των πληρεξουσίων αυτών, δηλούσιν:
- Καθορίζεται ότι, μέχρι της ενάρξεως της ισχύος της υπό σημερινήν χρονονολογίαν Συμβάσεως περί του καθεστώτος των Στενών, οι στόλοι των τριών Συμμάχων Δυνάμεων θέλουσι διατηρήσει πλήρη και απόλυτον ελευθερίαν διόδου δια των Στενών. Τα διαπλέοντα τα Στενά πολεμικά σκάφη των ειρημένων Δυνάμεων, δέον όπως, εκτός εν περιπτώσει αβαρίας ή θαλασσίου κίνδυνου, μη παραμένωσιν εν αυτοίς πέραν του αναγκαιούντος δια την δίοδον χρόνου, συμπεριλαμβανομένου του χρόνου της αγκυροβολίας κατά την νύκτα, εάν η ασφάλεια της ναυσιπλοΐας το επιβάλλη.
- Παρά τας διατάξεις της παραγράφου 1 του ανωτέρω Πρωτοκόλλου, και μέχρι της ενάρξεως της ισχύος της υπό σημερινήν χρονολογίαν Συμβάσεως περί του καθεστώστος των Στενών ή μέχρι της 31ης Δεκεμβρίου 1923, εάν η ειρημένη Σύμβασις δεν έχει τεθή εν ισχύϊ κατά την χρονολογίαν ταύτην, η Τουρκική Κυβέρνησις δεν θέλει προβάλλει αντίρρησιν δια την εντός των Στενών παραμονήν ενός καταδρομικού και δύο αντιτορπιλλικών εξ εκάστης των τριών Συμμάχων Δυνάμεων, άτινα δύνανται να συνοδεύονται υπό των αναγκαίων δια την αν‐θράκευσιν και τον ανεφοδιασμόν πλοίων, εφʹ ων όμως δεν δύναται να υψωθή πολεμική σημαία.
- Οι Υπογεγραμμένοι υπομιμνήσκουσιν ότι, από της ενάρξεως της ισχύος της υπό σημερινήν χρονολογίαν Συνθήκης Ειρήνης, η ακτοπλοΐα και αι λιμενικαί υπηρεσίαι θα διενεργώνται αποκλειστικώς υπό της Τουρκικής εθνικής σημαίας.
Ουχʹ ήττον, επιθυμούσιν να δηλώσωσιν, ότι αι επιχειρήσεις, αίτινες την 1ην Ιανουαρίου 1923 διενήργούν την ακτοπλοίάν ή εξεμεταλλεύοντο λιμενικάς υπηρεσίας εν Τουρκία, θα αφεθώσιν απολύτως ελεύθεροι όπως εξακολουθήσωσι την εκμετάλλευσιν αυτών μέχρι της 31ης Δεκεμβρίου 1923.
Εν πάση περιπτώσει, μέχρι της 31 ης Δεκεμβρίου 1923 η Τουρκία θα παράσχη εις τα πλοία των λοιπών Δυνάμεως, πάσαν ευκολίαν ναυσιπλοΐας, εισόδου και εμπορίας, προβλεπομένην υπό του Τμήματος Βʹ της εμπορικής Συμβάσεως ως προς τα πλοία, το φορτίον και τους επιβάτας αυτών.
Οι υπογεγραμμένοι, δια της Δηλώσεως ταύτης, εκφράζουσι την ελπίδα όπως η Συνθήκη Ειρήνης και αι λοιπαί Πράξεις οι υπογραφείσαι εν Λωζάννη άρξωνται ισχύουσαι, ως οιόν τε τάχιον.
ΕΓΕΝΕΤΟ εν Λωζάννη, της 24η Ιουλίου 1923.
Μ. ISMET
Dr. RIZA NOUR
HASSAN