Απόμαχος: 1857 το πρώτο στρατιωτικό περιοδικό στην Ελλάδα

Στρατιωτικές Εφημερίδες και Στρατιωτικά Περιοδικά την περίοδο μετά το 1821 και πριν τις αρχές του 1900.

Το πρώτο στρατιωτικό περιοδικό σύγγραμμα στην Ελλάδα, μετά την Επανάσταση του 1821, εκδόθηκε το 1857 είχε τίλο “Απόμαχος”.

Έρευνα από την ΑΜΥΝΑ

Το πρώτο στρατιωτικό περιοδικό στην Ελλάδα εκδόθηκε το 1857 και είχε ως σκοπό την οικονομική ενίσχυση των οικογενειών των θανόντων του Ελληνικού Στρατού. Ο “Απόμαχος”, είχε ως εκδότη τον Υπολοχαγό Πυροβολικού Σ.Ν.Πετιμεζά.

Ακολούθησε το 1860 περιοδικόν σύγγραμμα “Ο Παρατηρητής των όπλων ξηράς και θαλάσσης”, το οποίο εκδιδόταν δύο φορές τον μήνα από τον Αντισυνταγματάρχη Πεζικού εν αποστρατεία Αθ. Γ. ΠΙΣΑ.

Το 1861 το Υπουργείο των Στρατιωτικών εξέδωσε την επίσημη στρατιωτική εφημερίδα και το 1864 εκδόθηκε η στρατιωτική εφημερίς Ονήσανδρος από τον “Υπολοχαγό των γενικών επιτελείων και καθηγητού της πολεμικής τέχνης εν τη Στρατιωτική Σχολή των Ευελπίδων”, Ι.Π. ΡΟΔΙΟ.

Περιοδικό σύγγραμα και Εφημερίς

Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνουμε ότι:

• Περιοδικό σύγγραμα είναι το σύγγραμμα που εκδίδεται με συγκεκριμένη περιοδικότητα, πχ μία φορά το μήνα ή ανά δεκαπενθήμερο.
• Εφημερίς, ονομάζεται, σύμφωνα με Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Λεξικό Λίντελ-Σκοτ) και το ΛΟΓΕΙΟΝ του Πανεπιστημίου του Σικάγο, το ημερολόγιο, το στρατιωτικό βιβλίο συμβάντων.

Βάσει των ανωτέρω δεν πρέπει να συγχέονται οι όροι “περιοδικόν” και “εφημερίς” με αυτά που έχουμε σήμερα στο νου μας για τα έντυπα περιοδικό και εφημερίδα.

Σημειώνεται ότι το κύριο επιστημονικό όργανο της Αρχαιολογικής Εταιρείας η “Αρχαιολογική Εφημερίς” που εκδίδεται από το 1837 είναι ένα από τα αρχαιότερα αρχαιολογικά περιοδικά του κόσμου. Ο κάθε τόμος της “εφημερίδας” είναι εκατοντάδες σελίδες.

Αναλυτικά οι Στρατιωτικές Εφημερίδες και τα Στρατιωτικά Περιοδικά συγγράμματα που εκδόθηκαν την περίοδο μετά το 1821 και πριν τις αρχές του 1900, έχουν χρονολογικά όπως παρακάτω:

Απόμαχος (1857)

Απόμαχος, στρατιωτικόν περιοδικόν σύγγραμμα εκδιδόμενο “προς όφελος του ταμείου των χηρών και ορφανών του Ελληνικού Στρατού” από το 1857, “υπό του Υπολοχαγού του Πυροβολικού Σ.Ν.ΠΕΤΙΜΕΖΑ”.

Ο Υπολοχαγός του Πυροβολικού Σ.Ν. Πετιμέζας στο πρώτο φύλλο εκφράζει την ευγνωμοσύνη προς τον Υπουργό των Στρατιωτικών Συνταγματάρχη του Μηχανικού Λ. Σμόλεντζ διότι “μόνος ματαξύ πάντων” όχι μόνο τον πρέτρεψε αλλά τον ενθάρυνε επίσης για την έκδοση του συγγράμματος.

Κύριος σκοπός της συστάσεως του περιοδικού συγγράμματος “Ο Απόμαχος” ήταν να καταστήσει γνωστή την σύσταση και ύπαρξη του ταμείου “υπέρ των χηρών και ορφανών των αξιωματικών του στρατού ξηράς” το οποίο συνεστήθη με τον ΣΚ’ Νόμο της 24ης Ιανουαρίου 1857.

Ο εκδότης έγραψε στο πρώτο Φύλλο του Απόμαχου που εκδόθηκε στις 30 Απριλίου 1857:

“Φίλοι συστρατιώται,

Δεν έχω ανάγκην να σας εξηγήσω το αίσθημα, όπερ με υπηγόρευσεν να επιχειρήσω την έκδοσιν του παρόντος στρατιωτικού περιοδικού συγγράμματος, προς όφελος των χηρών και ορφανών των εν μακαρία τη λήξει συναδέλφων ημών. Εγκύψατε εις το βάθος της καρδίας υμών, και το αίσθημα τούτο θέλετε το ανακαλύψει αμέσως εκεί ζωηρότατον.

Αι χήραι και τα ορφανά των αποθανόντων συστρατιωτών μας έχουσι δικαιώματα απαράγραπτα εις την βοήθειάν μας, Η χρηστότης του ευγενούς επαγγέλματός μας και η αδερφότης των όπλων είναι ο νόμος των δικαιωμάτων τούτων.”

Τα άρθρα που δημοσιευόταν έπρεπε να είναι ενυπόγραφα και σχετικά με “επιστημονικά, ειδικά, στρατιωτικά, φιλολογικά ή αποβλέποντα την βελτίωσην του στρατού και της υπηρεσίας αυτού, διατηρουμένων των όρων της στρατιωτικής πειθαρχίας”.

“Παν άρθρον φέρον πολιτικόν χαρακτήρα είναι απαράδεκτον”, σημειωνόταν στην Αναγγελία της έκδοσης (9 Φεβρουαρίου 1857) και επισημαίνοταν από τον εκδότη στο πρώτο τεύχος.

Η μηνιαία συνδρομή για τους υπαξιωματικούς και στρατιώτες ήταν 50 λεπτά και για οποιονδήποτε άλλο, μία δραχμή.

“Η συνδρομή χορηγείται, υπό παντός στρατιωτικού, διά μηνιαίας εκ των αποδοχών αυτού κρατήσεως υπό των σχετικών ταμείων, άτινα αποστέλλουσι τας κρατήσεις διά γραμματίων κατά τριμηνιαίαν προς την επί του ταμείου των χηρών και ορφανών επιτροπήν.”

Στο πρώτο τεύχος τα άρθρα είχαν ως θέμα:

• Τους κλέπτες και αρματωλούς
• Τα νέα φορητά όπλα
• Τη νεοσυλλεξία στον Αυστριακό Στρατό

Δημοσιευόταν επίσης απόφαση του Στρατοδικείου για την καταδίκη σε αργία του Λοχαγού Πεζικού Αντωνίου Αξέλου, την έκπτωση και διαγραφή του από τη δύναμη του Στρατού.

Παρατηρητής των όπλων ξηράς και θαλάσσης (1860)

Ο Παρατηρητής των όπλων ξηράς και θαλάσσης, σύγγραμμα περιοδικόν “δις του μηνός εκδιδόμενον υπό Αθ. Γ. ΠΙΣΑ, Αντισυνταγματάρχου του Πεζικού εν αποστρατεία” από το 1860.

Επίσημος στρατιωτική εφημερίς (1861)

Επίσημος στρατιωτική εφημερίς, εκδιδόμενη από το Υπουργείο των Στρατιωτικών από το 1861 (15 Μαΐου).

Ονήσανδρος (1864)

Ονήσανδρος, “εφημερίς του κατά ξηράν και θάλασσαν στρατού και της εθνοφυλακής”, εκδιδόμενη από το 1864 “περιέχουσα πάν ό,τι σπουδαίον στρατωτικόν ή επιστημονικόν αντικείμενον, μετά επισήμου παραρτήματος”, “υπό του Ι.Π. ΡΟΔΙΟΥ, Υπολοχαγού των γενικών επιτελείων και καθηγητού της πολεμικής τέχνης εν τη Στρατιωτική Σχολή των Ευελπίδων”.

Έλλην στρατιώτης (1870)

Έλλην στρατιώτης, “σύγγραμμα περιοδικόν διά τον στρατόν της ξηράς και θαλάσσης εκδιδόμενον υπό Βλασίου Ι. Βαλτινού, Ταγματάρχου των Γενικών Επιτελείων” από το 1870.

Στρατιωτική επιθεώρησις (1883)

Στρατιωτική επιθεώρησις, σύγγραμμα στρατιωτικόν περιοδικόν εκδιδόμενον άπαξ του μηνός από το 1883, υπό την διεύθυνσιν του Ταγματάρχου του Πυροβολικού Μιλτιάδου Δόξα.

Το Σύνθημα του πολέμου (1886)

Το Σύνθημα του πολέμου, “εφημερίς ευεργετική”, εκδιδόμενη στο Μεσολόγγι, “επί του παρόντος δις της εβδομάδος” από το 1886.

Στρατιωτικός κόσμος (1889)

Στρατιωτικός κόσμος, περιοδικόν των στρατών της ξηράς και της θαλάσσης εκδιδόμενον δις του μηνός από το 1889 (15 Ιουνίου).

Οικονομική επιθεώρησις… (1890)

Οικονομική επιθεώρησις του κατά ξηράν και θάλασσαν στρατού, μηνιαίον περιοδικόν σύγγραμμα εκδιδόμενο από το 1890.

Ιατρική εφημερίς του στρατού (1897)

Ιατρική εφημερίς του στρατού, μηνιαίον περιοδικόν εκδιδόμενο “εγκρίσει του επί των Στρατιωτικών Υπουργείου” από τον Αύγουστο 1890 έως τον Μάρτιο 1897.

Επιθεώρησις του πεζικού (1890)

Επιθεώρησις του πεζικού, περιοδικόν σύγγραμμα εκδιδόμενον κατά δεκαπενθημερίαν υπό την διεύθυνσιν του ταγματάρχου του πεζικού Γεωργίου Ρουβάλη από το 1890.

Εφημερίς του πεζικού (1891)

Εφημερίς του πεζικού, εκδιδόμενη από το 1891.

Επιθεώρησις (1894)

Επιθεώρησις, μηνιαίον περιοδικόν σύγγραμμα της Στρατιωτικής Λέσχης των Αξιωματικών ξηράς και θαλάσσης, εκδιδόμενο από το 1894.