Τα παραδοσιακά κάλαντα των Φώτων είναι ένα από τα πιο αγαπημένα έθιμα της ελληνικής παράδοσης, που συνδέεται με την εορτή των Θεοφανίων.
Τα κάλαντα ψάλλονται την παραμονή των Φώτων, στις 5 Ιανουαρίου, και αποτελούν μέρος της εορταστικής περιόδου του Δωδεκαημέρου, που ξεκινά με τα Χριστούγεννα και ολοκληρώνεται με την εορτή των Θεοφανίων.
Τα κάλαντα ψάλλονται την παραμονή μεγάλων θρησκευτικών εορτών του Δωδεκαήμερου. Η παράδοση αυτή έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα και συνδέεται με την ευλογία και τις ευχές για καλή χρονιά. Οι καλαντιστές, δηλαδή οι τραγουδιστές των καλάντων, περιφέρονται από σπίτι σε σπίτι, ψάλλοντας τα κάλαντα και ζητώντας φιλοδώρημα, το οποίο μπορεί να είναι χρήματα ή γλυκίσματα.
Τα παραδοσιακά μουσικά όργανα που συνοδεύουν τα κάλαντα περιλαμβάνουν το τρίγωνο, το λαούτο, το νταούλι και την τσαμπούνα. Αυτά τα όργανα προσθέτουν μια ζωντάνια στην εορταστική ατμόσφαιρα και ενισχύουν τη συμμετοχή της κοινότητας στην παράδοση.
Τα Κάλαντα των Φώτων
Οι στίχοι των καλάντων των Φώτων αναφέρονται στη βάπτιση του Χριστού από τον Άγιο Ιωάννη και περιγράφουν τη χαρά και τον αγιασμό των υδάτων που φέρνει η ημέρα αυτή.
Μία βασική εκδοχή για τα κάλαντα των Θεοφανίων, είναι οι παρακάτω στίχοι:
Σήμερα τα φώτα κι ο φωτισμός, η χαρά μεγάλη κι ο αγιασμός.
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό, κάθεται η κυρά μας η Παναγιά.
Όργανο βαστάει, κερί κρατεί και τον Αϊ-Γιάννη παρακαλεί.
Αϊ-Γιάννη αφέντη και βαπτιστή, βάπτισε κι εμένα Θεού παιδί.
Ν’ ανεβώ επάνω στον ουρανό να μαζέψω ρόδα και λίβανο.
Καλημέρα, καλημέρα, καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά.