Η σκόπιμη παραπληροφόρηση και η χειραγώγηση της πληροφορίας από εξωτερικές οντότητες αποτελούν μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τις σύγχρονες κοινωνίες.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναγνωρίσει τον κίνδυνο που προκύπτει από τις εκστρατείες Foreign Information Manipulation and Interference (FIMI), καθώς οι συνέπειες της διασποράς ψευδών ή παραποιημένων αφηγημάτων μπορούν να πλήξουν τη δημοκρατία, την κοινωνική συνοχή και την πολιτική σταθερότητα.
Κοινωνικές επιπτώσεις της παραπληροφόρησης
Διχασμός και πόλωση της κοινής γνώμης: Ένα από τα κύρια αποτελέσματα της οργανωμένης παραπληροφόρησης είναι η όξυνση του κοινωνικού διχασμού. Οι εκστρατείες παραπληροφόρησης αξιοποιούν αμφιλεγόμενα θέματα, όπως η μετανάστευση, η δημόσια υγεία και οι εκλογές, για να δημιουργήσουν αντιπαραθέσεις και να ενισχύσουν τις ιδεολογικές διαφορές μεταξύ των πολιτών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αποσταθεροποίηση του κοινωνικού ιστού και τη μείωση της εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς.
Υπονόμευση της εμπιστοσύνης στους δημοκρατικούς θεσμούς: Η διάδοση ψευδών ειδήσεων μπορεί να οδηγήσει στην απαξίωση της πολιτικής ηγεσίας, των εκλογικών διαδικασιών και των δημόσιων φορέων. Όταν οι πολίτες εκτίθενται συνεχώς σε αναληθείς πληροφορίες, η εμπιστοσύνη τους στις κυβερνήσεις, στη δικαιοσύνη και στα μέσα ενημέρωσης μειώνεται δραματικά. Αυτό μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για την ενίσχυση ακραίων πολιτικών απόψεων και την αποσταθεροποίηση του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Διάδοση φόβου και καλλιέργεια ανασφάλειας: Πολλές εκστρατείες FIMI στοχεύουν στην πρόκληση πανικού και φόβου μέσα από παραποιημένες ειδήσεις που σχετίζονται με θέματα ασφάλειας ή οικονομικές κρίσεις. Αυτή η τακτική μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικές εντάσεις, ακραίες συμπεριφορές και ακόμα και σε φαινόμενα αυτοδικίας.
Ενίσχυση θεωριών συνωμοσίας: Οι θεωρίες συνωμοσίας ευδοκιμούν σε περιβάλλοντα όπου η πληροφόρηση είναι αμφίβολη ή χειραγωγημένη. Οι επιτήδειοι δημιουργοί παραπληροφόρησης εκμεταλλεύονται τις αβεβαιότητες των πολιτών, προωθώντας θεωρίες ή αβάσιμες κατηγορίες εναντίον κρατικών/επιστημονικών φορέων. Αυτό οδηγεί σε άρνηση κρίσιμων ζητημάτων, θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια.
Η ανάγκη για δράση από την ΕΥΠ
Για τους παραπάνω λόγους ξεκίνησε το σχετικό Έργο, συνολικού Προϋπολογισμού 9.881.901 ευρώ, από το Κέντρο Τεχνολογικής Υποστήριξης, Ανάπτυξης και Καινοτοµίας (ΚΕΤΥΑΚ), το οποίο είναι αυτοτελής Υπηρεσία της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΕΥΠ).
Το Έργο “Αντιμετώπιση εκστρατειών χειραγώγησης της πληροφορίας και παραπληροφόρησης από οντότητες του εξωτερικού“, περιλαμβάνει:
- Ανάπτυξη λογισμικού: Δημιουργία συστήματος για την ανίχνευση bots, αλλοιωμένων εικόνων και βίντεο (deep fake news), καθώς και για την κατανόηση φυσικής γλώσσας, με στόχο τη συσχέτιση αφηγημάτων σε σημασιολογικό και εννοιολογικό επίπεδο.
- Μεταφορά τεχνογνωσίας: Εκπαίδευση του προσωπικού της ΕΥΠ στη χρήση και εξέλιξη του συστήματος, με παράδοση του κώδικα και πλήρη τεκμηρίωση.
- Εξειδικευμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες: Παροχή τεχνικής, επιστημονικής και νομικής στήριξης για την υλοποίηση του έργου.
- Ανάπτυξη τεχνικών προδιαγραφών: Καθορισμός προδιαγραφών για την ανάπτυξη και εγκατάσταση του λογισμικού και της υποδομής.
Μέσω του εν λόγω Έργου θα δημιουργηθεί η κατάλληλη ψηφιακή και ανθρώπινη υποδομή που αξιοποιώντας μεθόδους Τεχνητής Νοημοσύνης θα υποστηρίζει τους αναλυτές πληροφοριών, ώστε να έχουν έγκαιρα την εικόνα σχετικά με το ύφος και τις τεχνικές της σκόπιμης παραπληροφόρησης, ώστε έγκαιρα και εύκολα να αναγνωρίσουν και να ανατρέψουν τις κατασκευασμένες ειδήσεις σε γλώσσες ενδιαφέροντος.
Το Υποέργο 1 περιλαμβάνει:
α. Εξαρχής σχεδιασμό και ανάπτυξη λογισμικού για την έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση των εκστρατειών χειραγώγησης. Το λογισμικό θα ανιχνεύει bots, αλλοιωμένες εικόνες & videos (deep fake news), ενώ θα διαθέτει χαρακτηριστικά κατανόησης φυσικής γλώσσας – σε γλώσσες ενδιαφέροντος της Υπηρεσίας – αξιοποιώντας κατάλληλα μοντέλα, με τρόπο που να επιτρέπει την ταχεία κατανόηση και συσχέτιση αφηγημάτων σε σημασιολογικό και εννοιολογικό επίπεδο. Το σύστημα λογισμικού θα εγκατασταθεί σε κατάλληλο ψηφιακό εξοπλισμό.
β. Μεταφορά τεχνογνωσίας στο προσωπικό της ΕΥΠ σε επίπεδο σχεδιασμού-λειτουργίας του συστήματος, αλλά και κώδικα (θα παραδοθεί στην ΕΥΠ με την κατάλληλη τεκμηρίωση), ώστε τα αρμόδια στελέχη να είναι σε θέση να αξιοποιούν πλήρως τους αλγόριθμους μηχανικής μάθησης και να εξελίσσουν / εμπλουτίζουν το σύστημα.
Στο Υποέργο 2 περιλαμβάνεται η παροχή εξειδικευμένων συμβουλευτικών υπηρεσιών για την τεχνική, επιστημονική και νομική στήριξη του ΚΕΤΥΑΚ στην υλοποίηση του Έργου. Στο Υποέργο 3 περιλαμβάνεται η παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών για την ανάπτυξη τεχνικών προδιαγραφών του Υποέργου 1.
Τα αναμενόμενα οφέλη είναι:
- Έγκαιρη αναγνώριση εκστρατειών FIMI, έγκυρη αξιολόγησή τους και παροχή κατάλληλων εργαλείων στους αναλυτές της ΕΥΠ για την αποτελεσματική αντιμετώπισή τους.
- Μεταφορά τεχνογνωσίας στο προσωπικό της Υπηρεσίας για την αξιοποίηση του συστήματος και για την εξέλιξη/εμπλουτισμό των δυνατοτήτων του, και διαμόρφωση κουλτούρας για την αναγνώριση και αντιμετώπιση σύγχρονων «ασύμμετρων» ψηφιακών απειλών.
- Προστασία της Χώρας έναντι εκστρατειών FIMI από εξωτερικές κακόβουλες οντότητες που αποσκοπούν στο να πλήξουν τη λειτουργία των Δημοκρατικών θεσμών και την εθνική ενότητα, ειδικά σε περιόδους κρίσεων.
- Εντοπισμός περιεχομένου, σε γλώσσες ενδιαφέροντος, που καλλιεργεί την ριζοσπαστικοποίηση,τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό και την τρομοκρατία.
Το Έργο ξεκίνησε τέλη του 2024 και αναμένεται να ολοκληρωθεί στα μέσα του 2026.