Συνηθέστερα ερωτήματα πριν τις εκλογές είναι τα άκυρα ψηφοδέλτια που πάνε καθώς και τα λευκά ψηφοδέλτια που πάνε.
Ας πάρουμε τα πράματα από την αρχή…
Βουλευτικές Εκλογές
Πως γίνεται η καταμέτρηση
Σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα 26/2012 (ΦΕΚ 57/Τεύχος Α/15-3-2012) όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, όταν λήξει η ψηφοφορία, κλείνουν οι πόρτες του εκλογικού τμήματος και συντάσσεται πρακτικό, στο οποίο αναφέρεται πέρα των άλλων ο ολικός αριθμός των γραμμένων στον εκλογικό κατάλογο εκλογέων και ο αριθμός αυτών που ψήφισαν.
Κατόπιν αρχίζει η διαλογή των ψηφοδελτίων. Αρχικά ανοίγεται η κάλπη και αριθμούνται οι φάκελοι χωρίς να ανοιχτούν. Έπειτα η εφορευτική επιτροπή προβαίνει στη διαλογή των ψήφων. Μόλις τελειώσει η διαλογή ανακοινώνεται στον Αντιπεριφερειάρχη της περιφερειακής ενότητας της έδρας του νομού που υπάγεται το εκλογικό τμήμα, το αποτέλεσμα της διαλογής των ψήφων. Η ανακοίνωση αυτή πρέπει να περιλαμβάνει:
α) Τον ολικό αριθμό των εκλογέων που είναι γραμμένοι στο εκλογικό τμήμα.
β) Τον ολικό αριθμό των εκλογέων που ψήφισαν.
γ) Τον αριθμό των ψηφοδελτίων που αναγνωρίστηκαν ως έγκυρα.
δ) Τον αριθμό των άκυρων ψηφοδελτίων.
ε) Τον αριθμό των λευκών ψηφοδελτίων.
στ) Τον αριθμό των έγκυρων ψηφοδελτίων που έλαβε κάθε συνδυασμός και κάθε μεμονωμένος υποψήφιος.
Τα λευκά ψηφοδέλτια που πάνε
Την επομένη της ψηφοφορίας αρχίζει από το αρμόδιο Πρωτοδικείο κάθε εκλογικής περιφέρειας η συγκέντρωση και η κατάταξη των αποτελεσμάτων της εκλογής.
Σύμφωνα με την παράγραφο 8 του άρθρου 98 του ΠΔ 26/2012, τα λευκά ψηφοδέλτια δεν προσμετρώνται στα έγκυρα.
Αυτό σημαίνει ότι τόσο τα λευκά ψηφοδέλτια στα οποία γίνεται σαφής αναφορά στο Νόμο όσο και τα άκυρα ψηφοδέλτια “δεν πάνε πουθενά”, δεν τα παίρνει κανένα πολιτικό κόμμα. Τί ρόλο όμως παίζουν στα συνολικά ποσοστά των κομμάτων στις εκλογές;
Ποσοστά επί των εγκύρων ψηφοδελτίων
Τα ποσοστά των πολιτικών κομμάτων υπολογίζονται επί των εγκύρων ψηφοδελτίων και όχι του συνόλου των ψηφοδελτίων (έγκυρα, λευκά, άκυρα).
Όπως μάθαμε στην αριθμητική στο δημοτικό σχολείο, “όσο αυξάνεται ο διαιρέτης μειώνεται το πηλίκο” ή διαφορετικά “όσο μειώνεται ο διαιρέτης αυξάνεται το πηλίκο“.
Αυτό σημαίνει ότι το ποσοστό που υπολογίζεται ότι έλαβε ένα κόμμα (επί των εγκύρων) είναι αυξημένο σε σχέση με αυτό που προκύπτει επί του συνόλου των ψηφοδελτίων. Και κάπου εδώ δημιουργήθηκε ο μύθος ότι το πρώτο κόμμα κερδίζει από τα άκυρα και λευκά ψηφοδέλτια.
Παράδειγμα
Έστω ότι ψήφισαν 1.000 άτομα και τα ψηφοδέλτια είναι: 800 έγκυρα, 150 λευκά και 50 άκυρα. Από αυτούς τους 1.000, 600 ψήφισαν τον Α πολιτικό συνδυασμό και 200 τον Β πολιτικό συνδυασμό, 150 έριξαν λευκό και 50 άκυρο. Σημειώνεται ότι, στα άκυρα ψηφοδέλτια δεν καταμετράται ποιανού κόμματος είναι το ψηφοδέλτιο, γιατί απλά αυτά είναι άκυρα.
Εάν, τα ποσοστά των κομμάτων υπολογιζόταν επί των συνολικών ψηφοδελτίων, το Α πολιτικό κόμμα θα είχε 60% (600 ψήφους από τους 1.000) και το Β θα είχε 20% (200 ψήφους από τους 1.000).
Επειδή όμως τα ποσοστά εξάγονται μόνο από τα έγκυρα ψηφοδέλτια (τα οποία είναι 800, “μειώνεται ο διαιρέτης”) ο Α πολιτικός συνδυασμός λαμβάνει 75% (600 από τα 800) και ο Β πολιτικός συνδυασμός 25% (200 από τα 800).
Ο αριθμός των ψήφων που έλαβαν τα πολιτικά κόμματα δεν αυξήθηκε, αλλά αυξήθηκε το ποσοστό λόγω του τρόπου υπολογισμού που επιλέξαμε σε σύγκριση με κάποιον άλλον.
Εάν τα λευκά προσμετρούνταν στα έγκυρα, ο Α πολιτικός συνδυασμός θα λάμβανε 63% [600 από τα 950 (800+150)] και ο Β πολιτικός συνδυασμός 21% (200 από τα 950). Τότε όμως το υπόλοιπο 16% που είναι όσοι ψήφισαν λευκό, δεν θα εκπροσωπούνταν στην Βουλή με την ανάδειξη βουλευτών το οποίο είναι το ζητούμενο των εκλογών. Το ίδιο θα γινόταν και στην περίπτωση όπου γινόταν υπολογισμός επί του συνόλου των ψηφοδελτίων.
Πώς επηρεάζουν τα άκυρα, τα λευκά και η αποχή;
Εάν στο παράδειγμα μας, οι 150 με τα λευκά, οι 50 με τα άκυρα και όσοι δεν πήγαν να ψηφίσουν στις εκλογές, ψήφιζαν το Β πολιτικό συνδυασμό, τότε θα κέρδιζε αυτός και όχι ο Α…
Πότε ένα ψηφοδέλτιο είναι άκυρο
Το πότε ένα ψηφοδέλτιο είναι άκυρο ορίζεται στο ΠΔ 26/2012. Συγκεκριμένα:
Όποιο ψηφοδέλτιο δεν είναι έντυπο, έστω και μερικά, είναι άκυρο. (παράγραφος 3 άρθρου 70)
Ο εκλογέας δεν έχει το δικαίωμα να αλλοιώσει το περιεχόμενο του ψηφοδελτίου πέρα απ’ όσα επιτρέπονται σύμφωνα με το εκλογικό σύστημα που κάθε φορά εφαρμόζεται. Κάθε αλλοίωση που γίνεται κατά παράβαση της διάταξης αυτής επάγεται την ακυρότητα του ψηφοδελτίου. (παράγραφος 1 άρθρου 73)
Λέξεις, φράσεις, υπογραμμίσεις, στίγματα ή άλλα σημεία που οπωσδήποτε σημειώνονται σε οποιαδήποτε πλευρά του ψηφοδελτίου, επάγονται ακυρότητα, εφόσον αποτελούν διακριτικά γνωρίσματα, που παραβιάζουν το απόρρητο της ψηφοφορίας. (παράγραφος 2 άρθρου 73)
Λευκό ψηφοδέλτιο με διαγραφές, εγγραφές ή διορθώσεις, που καθιστούν αμφίβολο το περιεχόμενό του, είναι άκυρο. (παράγραφος 6 άρθρου 74)
Κάθε λευκό ψηφοδέλτιο, που δεν έχει τη σφραγίδα της εφορευτικής επιτροπής, την ημερομηνία της εκλογής και τη μονογραφή του οικείου δικαστικού αντιπροσώπου, είναι άκυρο. Είναι επίσης άκυρο κάθε λευκό ψηφοδέλτιο, που χρησιμοποιήθηκε σε εκλογικό τμήμα, του οποίου η εφορευτική επιτροπή δεν έχει συντάξει πρακτικό..(παράγραφος 7 άρθρου 74)
Εκτός από την έντυπη επιγραφή ή γνώρισμα δεν αναγράφεται στο φάκελο τίποτ’ άλλο. Στίγματα, σημεία ή λέξεις, σημειωμένες στο φάκελο, εφόσον θα κριθούν σαν διακριτικά γνωρίσματα, που ολοφάνερα παραβιάζουν το απόρρητο της ψηφοφορίας, επάγονται την ακυρότητα του ψηφοδελτίου που είναι μέσα στο φάκελο. (παράγραφος 4 άρθρου 75)
Το ψηφοδέλτιο είναι άκυρο επίσης σύμφωνα με το άρθρο 76 και στις ακόλουθες περιπτώσεις που ορίζονται περιοριστικά, δηλαδή, εάν:
α) εκτυπώθηκε σε χαρτί, που ολοφάνερα διαφέρει στο χρώμα απ’ αυτό που χορηγήθηκε από το Δημόσιο ή με τυπογραφικά στοιχεία πρόδηλα διαφορετικά στο χρώμα απ’ αυτά που γενικά χρησιμοποιήθηκαν,
β) έχει σχήμα ή διαστάσεις που διαφέρουν φανερά από τα οριζόμενα στην παράγραφο 2 του άρθρου 70,
γ) δεν είναι ακριβώς σύμφωνα με τους όρους των παραγράφων 2-6 του άρθρου 72,
δ) βρεθεί στον ίδιο φάκελο μαζί με ένα ή περισσότερα άλλα έγκυρα ή άκυρα ψηφοδέλτια του ίδιου ή άλλου συνδυασμού,
ε) χρησιμοποιηθεί σ’ εκλογικό τμήμα άλλης εκλογικής περιφέρειας και όχι αυτής, που αναγράφεται πάνω σ’ αυτό και
στ) βρεθεί σε φάκελο, που δεν είναι σύμφωνο με τους όρους των παραγράφων 1 έως 3 του άρθρου 75.