Μητρώο με τα άτομα και εταιρείες που ασκούν lobbying στην Ελλάδα τηρεί η Εθνική Αρχή Διαφάνειας.
Ο Νόμος που αφορά τους λομπίστες και τα λόμπι στην Ελλάδα είναι ο Ν. 4829/2021 “Ενίσχυση διαφάνειας και λογοδοσίας σε θεσμικούς φορείς της Πολιτείας, αποκατάσταση της ακεραιότητας του Ενιαίου Συστήματος και λοιπές διατάξεις”, και δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως με αριθμό ΦΕΚ Α 166/10.09.2021.
Ο εν λόγω Νόμος συνοδεύεται από μια σειρά Υπουργικών και Κοινών Υπουργικών Αποφάσεων (ΚΥΑ). Ο Νόμος ρυθμίζει μόνο τις δραστηριότητες επιρροής που ασκούνται με αμοιβή από εκπροσώπους συμφερόντων – οι οποίοι εκπροσωπούν τα συμφέροντα των πελατών τους και αμείβονται από αυτούς – και δεν αναφέρεται στους εσωτερικούς εκπροσώπους συμφερόντων (in-house lobbyists).
Συχνά έχουμε ακούσει σε αναφορές από το εξωτερικό, τους όρους λόμπι, λόμπινγκ και λομπίστες και έχουμε στο μυαλό μας κάποιους που επηρεάζουν την εξουσία για να λάβει αποφάσεις ευνοϊκές προς τα συμφέροντα που εξυπηρετούν.
Τι είναι το lobbying;
Δραστηριότητα επιρροής (lobbying) είναι κάθε είδους άμεση επικοινωνία εκπροσώπου συμφερόντων με θεσμικούς φορείς, η οποία, στο πλαίσιο εκπροσώπησης των συμφερόντων ενός πελάτη και έναντι αμοιβής, αποσκοπεί να επηρεάσει τη διαδικασία λήψης μιας απόφασης και ιδίως το περιεχόμενο νόμου, προεδρικού διατάγματος, υπουργικής απόφασης, άλλης κανονιστικής διοικητικής πράξης ή εγκυκλίου.
Δεν θεωρείται δραστηριότητα επιρροής η επικοινωνία που λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο πρόσκλησης από θεσμικό φορέα για παροχή ενημέρωσης, νομικής ή άλλου είδους επαγγελματική εκπροσώπησης, συλλογικών διαπραγματεύσεων ή συζήτησης με μέλη διπλωματικής αποστολής ή προξενικής αρχής ή με εκπροσώπους άλλων κρατών και διεθνών ή ευρωπαϊκών οργανισμών.
Ποιος θεωρείται εκπρόσωπος συμφερόντων; Εκπρόσωπος συμφερόντων είναι το φυσικό ή το νομικό πρόσωπο, το οποίο ασκεί δραστηριότητες επιρροής έναντι αμοιβής για λογαριασμό και προς όφελος πελάτη του, μέσω της επικοινωνίας του με θεσμικούς φορείς, εφόσον δεν συνδέεται με τον πελάτη του με σχέση εργασίας ή έμμισθη εντολή. Εκπρόσωπος συμφερόντων δύναται να είναι μόνο το πρόσωπο το οποίο είναι εγγεγραμμένο στο Μητρώο Διαφάνειας.
Ποιοι είναι οι θεσμικοί φορείς; Οι φορείς που ασκούν νομοθετική ή εκτελεστική λειτουργία, τα μέλη ή οι υπάλληλοι αυτών, είτε δρουν ατομικά ή συλλογικά. Ως θεσμικοί φορείς νοούνται: ο Πρωθυπουργός, τα Μέλη της Κυβέρνησης και οι Υφυπουργοί, οι Βουλευτές, οι Γενικοί και οι Ειδικοί Γραμματείς, οι Συντονιστές των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, οι Πρόεδροι ή οι Επικεφαλής Ανεξάρτητων Αρχών, οι διευθυντές, οι συνεργάτες και οι ειδικοί σύμβουλοι των ιδιαίτερων γραφείων των μελών της Κυβέρνησης, των Υφυπουργών, και των Γενικών και Ειδικών Γραμματέων των άρθρων 45 και 46 του ν. 4622/2019, οι Περιφερειάρχες και οι Αντιπεριφερειάρχες, οι Δήμαρχοι και οι Αντιδήμαρχοι.
Ποιος μπορεί να ασκήσει δραστηριότητες επιρροής; Δραστηριότητες επιρροής μπορούν να ασκήσουν ελεύθεροι επαγγελματίες, καθώς και νομικές οντότητες για λογαριασμό πελατών τους έναντι αμοιβής. Επίσης, δραστηριότητες επιρροής μπορούν να ασκήσουν και εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών.
Οι δραστηριότητες επιρροής
Για ποια θέματα/τομείς ασκούνται δραστηριότητες επιρροής; Οι δραστηριότητες επιρροής μπορεί να ασκούνται για κάθε τομέα δημόσιας πολιτικής, όπως για παράδειγμα η υγεία, η άμυνα, το περιβάλλον, η τοπική αυτοδιοίκηση, η οικονομία, η ανάπτυξη, η εκπαίδευση και η ψηφιακή διακυβέρνηση. Αναλυτικά, οι Τομείς Δημόσιας Πολιτικής έχουν ως εξής:
- Κατάρτιση και διαχείριση δημοσίων Πολιτικών
- Γενικές Υποθέσεις- Διοικητική Μέριμνα
- Τοπική αυτοδιοίκηση
- Παιδεία και Αθλητισμός
- Υγεία
- Διπλωματία
- Έλεγχος – Επιθεώρηση
- Εργασία και Κοινωνική Πρόνοια
- Ασφάλεια και Προστασία του Πολίτη
- Δικαιοσύνη
- Μεταναστευτική Πολιτική
- Ψηφιακή Πολιτική και Δίκτυα Επικοινωνιών
- Πολιτισμός και Πολιτιστική Κληρονομιά
- Αγροτική Ανάπτυξη, Ποιότητα και Ασφάλεια Τροφίμων
- Ναυτιλία
- Άμυνα
- Περιβάλλον και Βιώσιμη Ανάπτυξη
- Προϋπολογισμός, Δημόσια Οικονομικά και Δημόσιες Δαπάνες
- Υποδομές και Μεταφορές
- Οικονομία και Ανάπτυξη
- Τουρισμός
- Ενημέρωση – Επικοινωνία
- Ενέργεια και Ορυκτές πρώτες Ύλες
- Χωρικός Σχεδιασμός και Αστικό Περιβάλλον
Ένας εκπρόσωπος συμφερόντων μπορεί να δραστηριοποιείται σε περισσότερους από έναν Τομείς Δημόσιας Πολιτικής.
Το Μητρώο Διαφάνειας δραστηριοτήτων επιρροής
Το Μητρώο Διαφάνειας είναι μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων στην οποία εγγράφονται οι εκπρόσωποι συμφερόντων και καταχωρίζουν τις δραστηριότητες επιρροής που ασκούν προς τους θεσμικούς φορείς κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Το Μητρώο Διαφάνειας είναι δημόσια προσβάσιμο και παρέχει πληροφόρηση στο κοινό σχετικά με τις δραστηριότητες επιρροής. Η δημιουργία του έχει ως στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας και της ακεραιότητας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων στον δημόσιο τομέα και την ενθάρρυνση της συμμετοχής των πολιτών στη διαμόρφωση και τον έλεγχο των δημοσίων πολιτικών. Εποπτεύουσα Αρχή για την εποπτεία του Μητρώου Διαφάνειας είναι η Εθνική Αρχή Διαφάνειας.
Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας διασφαλίζει την απρόσκοπτη λειτουργία και συντήρηση του Μητρώου και παρέχει πληροφορίες για την εγγραφή και την πλοήγηση σε αυτό. Κατά τη λήξη του έτους, η Εθνική Αρχή Διαφάνειας συντάσσει έκθεση με στατιστικά στοιχεία που αφορούν στη λειτουργία του Μητρώου και την καταχώριση σχετικών πληροφοριών, η οποία υποβάλλεται στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής και δημοσιεύεται στο Μητρώο.
Στο Μητρώο Διαφάνειας εγγράφονται υποχρεωτικά όλοι όσοι επιθυμούν να ασκήσουν δραστηριότητες επιρροής. Στο Μητρώο μπορούν επίσης να εγγράφονται, υπό όρους και προϋποθέσεις, σωματεία, επαγγελματικές ενώσεις, επιμελητήρια και φορείς της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίοι με την εγγραφή τους αποκτούν όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των εκπροσώπων συμφερόντων.
Το Μητρώο Διαφάνειας τέθηκε σε παραγωγική λειτουργία την 8η Δεκεμβρίου 2022 και οι πρώτες εγγραφές εκπροσώπων συμφερόντων πραγματοποιήθηκαν εντός του 2023. Το 2023 είχαν εγγραφεί στο Μητρώο Διαφάνειας δεκαεπτά (17) εκπρόσωποι συμφερόντων, αριθμός που δεν ήταν ο αναμενόμενος, όπως σημείωσε η Εθνική Αρχή Διαφάνειας στην Ετήσια Έκθεση 2024 (έτος αναφοράς 2023).
Οι εκπρόσωποι συμφερόντων και οι θεσμικοί φορείς υποχρεούνται να υποβάλλουν ετήσια δήλωση για τις δραστηριότητες επιρροής που άσκησαν ή που δέχθηκαν αντίστοιχα κατά το προηγούμενο έτος. Η ετήσια δήλωση υποβάλλεται οριστικά από τους εκπροσώπους συμφερόντων από 1η έως 31η Ιανουαρίου κάθε έτους, από τους θεσμικούς φορείς από 1η έως 31η Μαΐου κάθε έτους και αναφέρεται στις δραστηριότητες επιρροής του προηγούμενου έτους. Σε περίπτωση μη πραγματοποίησης δραστηριοτήτων επιρροής κατά το προηγούμενο έτος, οι εκπρόσωποι συμφερόντων υποβάλλουν μηδενική ετήσια δήλωση. Για τους θεσμικούς φορείς δεν υφίσταται αντίστοιχη υποχρέωση.
Στο Μητρώο Διαφάνειας μπορείτε να κάνετε Αναζήτηση Εκπροσώπων Συμφερόντων ανά Επωνυμία ή Tομείς πολιτικής/ενδιαφέροντος και να δείτε τις Ετήσιες Δηλώσεις που έχουν υποβάλλει. Επίσης, μπορείτε να κάνετε Αναζήτηση Θεσμικών Φορέων ανά Ιδιότητα και να δείτε τις Ετήσιες Δηλώσεις που έχουν υποβάλλει.
Το Μητρώο Διαφάνειας δραστηριοτήτων επιρροής είναι διαθέσιμο εδώ