Ο λευκός φώσφορος συχνά χαρακτηρίζεται λανθασμένα ως “εμπρηστικό όπλο” ή “χημικό όπλο”. Ταυτόχρονα καμία Συνθήκη ή Σύμβαση δεν τον αναφέρει.
Η απάντηση του ΥΠΕΘΑ για τα πυρομαχικά λευκού φωσφόρου που πουλήθηκαν στην Τσεχία για να πάνε στην Ουκρανία.
Η Εφημερίδα των Συντακτών – ΕΦΣΥΝ σε δημοσίευμά της (Πέμπτη 4 Απριλίου 2024) αναφέρει πως “πουλάμε απαγορευμένα όπλα”. “Έως και χειροβομβίδες με λευκό φώσφορο, που έχει απαγορευτεί από διεθνείς συνθήκες, πουλάμε στην Τσεχία για να καταλήξουν στην Ουκρανία με τις ψήφους από Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ”, γράφει το δημοσίευμα της εφημερίδας.
Για το θέμα είχε γράψει και ο Ριζοσπάστης του ΚΚΕ μία ημέρα πριν (3 Απριλίου 2024): “Νέα παρτίδα όπλων στην Ουκρανία με πυρομαχικά λευκού φωσφόρου”, “Χιλιάδες βλήματα αρμάτων μάχης με το απαγορευμένο από διεθνείς Συνθήκες υλικό περιλαμβάνονται στη νέα λίστα με τα όπλα που θα στείλει η κυβέρνηση στον ουκρανικό στρατό μέσω Τσεχίας.”
Τα πρωτοσέλιδα των δύο εφημερίδων:
Καμία συνθήκη δεν ασχολείται συγκεκριμένα με “λευκό φώσφορο”, “όπλα λευκού φωσφόρου” ή “πυρομαχικά λευκού φωσφόρου”. Για το θέμα του λευκού φωσφόρου σε πυρομαχικά μπορούν να επικαλεστούν δύο Συμβάσεις:
- Σύμβαση για την Απαγόρευση ή τον Περιορισμό Χρήσης Ορισμένων Συμβατικών Όπλων (CCWC). Στη χώρα μας η Σύμβαση επικυρώθηκε με το Νόμο 1979/1991 (ΦΕΚ 186/Α/9-12-1991)
- Σύμβαση για τα Χημικά Όπλα (CWC). Στη χώρα μας η Σύμβαση επικυρώθηκε με το Νόμο 2254/1994 (ΦΕΚ 194/Α/18-11-1994) και τέθηκε σε εφαρμογή με το Νόμο 2991/2002 (ΦΕΚ 35/Α/27-2-2002). Η Ελλάδα δεν έχει στην κατοχή της χημικά όπλα.
Τι είναι ο λευκός φώσφορος;
Ο λευκός φώσφορος (μερικές φορές ονομάζεται κίτρινος), επίσης γνωστός ως τετραφώσφορος, είναι ένα τοξικό, άχρωμο, λευκό ή κίτρινο κηρώδες στερεό με οσμή σαν σκόρδο. Δεν υπάρχει στη φύση αλλά κατασκευάζεται από φωσφορικά πετρώματα.
Ο λευκός φώσφορος αναφλέγεται όταν αντιδρά με το οξυγόνο, παράγοντας πυκνά σύννεφα λευκού καπνού και φθάνοντας σε θερμοκρασίες αρκετά υψηλές έως 800 βαθμών Κελσίου.
Χρησιμοποιείται σε διάφορους τύπους πυρομαχικών για τη σήμανση ή το φωτισμό ενός στόχου ή την κάλυψη της κίνησης φιλικής δύναμης με τη δημιουργία προπετάσματος καπνού.
Σύμβαση για την Απαγόρευση ή τον Περιορισμό Χρήσης Ορισμένων Συμβατικών Όπλων
Τα πυρομαχικά με λευκό φώσφορο έχουν σχεδιαστεί κυρίως για να εκμεταλλεύονται τις ιδιότητές του λευκού φωσφόρου από την καύση του (καπνός, φωτισμός). Τα εμπρηστικά αποτελέσματα των καπνογόνων/φωτιστικών πυρομαχικών με λευκό φώσφορο είναι παρεμπίπτοντα και για αυτό το λόγο τα εν λόγω πυρομαχικά εξαιρούνται από τα εμπρηστικά όπλα.
Σύμφωνα με το Άρθρο 2 του Πρωτοκόλλου ΙΙΙ της Σύμβασης για την Απαγόρευση ή τον Περιορισμό Χρήσης Ορισμένων Συμβατικών Όπλων, που αφορά στην προστασία αμάχων και μη στρατιωτικών αντικειμένων από τα εμπρηστικά όπλα:
“1.Απαγορεύεται σε κάθε περίπτωση να γίνεται αντικείμενο επίθεσης με εμπρηστικά όπλα ο άμαχος πληθυσμός στο σύνολό του ή επί μέρους άμαχοι ή σε μη στρατιωτικά αντικείμενα.
2.Απαγορεύεται σε κάθε περίπτωση οποιοδήποτε στρατιωτικό αντικείμενο που ευρίσκεται μέσα σε συγκέντρωση αμάχων να γίνεται αντικείμενο επίθεσης από κατευθυνόμενα από αέρος εμπρηστικά όπλα.
3.Απαγορεύεται περαιτέρω να γίνεται αντικείμενο επίθεσης οποιοδήποτε στρατιωτικό αντικείμενο που ευρίσκεται μέσα σε συγκεντρώσεις πολιτών, με εμπρηστικά όπλα διαφορετικά από τα αεροκατευθυνόμενα εμπρηστικά όπλα, εκτός όταν ένας τέτοιος στρατιωτικός στόχος σαφώς διαχωρίζεται από τα σημεία συγκέντρωσης των αμάχων και έχουν ληφθεί όλες οι εφικτές προφυλάξεις με σκοπό τον περιορισμό των εμπρηστικών συνεπειών στο στρατιωτικό αντικείμενο και την αποφυγή, και σε κάθε περίπτωση την ελαχιστοποίηση, του πιθανού θανάτου ή τραυματισμού αμάχων και καταστροφής μη στρατιωτικών αντικειμένων.
4.Απαγορεύεται να γίνονται αντικείμενα επίθεσης με εμπρηστικά όπλα δάση ή άλλα είδη εκτάσεων καλυμμένα με φυτά, εκτός από την περίπτωση που αυτά τα φυσικά στοιχεία χρησιμοποιούνται για κάλυψη, συγκάλυψη ή παραλλαγή πολεμιστών ή άλλων στρατιωτικών αντικειμένων, ή αποτελούν τα ίδια στρατιωτικά αντικείμενα. Απόφαση σχετικά με τα οπλικά συστήματα μικρού διαμετρήματος υιοθετήθηκε από τη συνδιάσκεψη κατά την 7η συνάντηση ολομέλειας 23 Σεπτεμβρίου 1979.
Στην εν λόγω Σύμβαση ορίζεται ότι, εμπρηστικό όπλο είναι “κάθε όπλο ή πολεμοφόδιο που προορίζεται κυρίως να ανάβει φωτιά σε αντικείμενα ή να προκαλεί έγκαυμα σε άτομα μέσω της δράσης φλόγας, θερμότητας ή του συνδυασμού τους παραγόμενο από μία αντίδραση ή ουσία που κατευθύνεται στο στόχο”.
Επίσης, τα εμπρηστικά όπλα δεν περιλαμβάνουν:
Ι) πολεμοφόδια που μπορεί να έχουν παρεμπίπτοντα εμπρηστικά αποτελέσματα, όπως φωτοβόλα, τροχιοδεικτικά, καπνογόνα ή σηματοδοτικά συστήματα
ΙΙ) πολεμοφόδια προορισμένα να συνδυάζουν διείσδυση, έκρηξη ή θρυμματισμό με πρόσθετα εμπρηστικά αποτελέσματα όπως διατρητικά βλήματα θωράκισης, βλήματα θρυμματισμού, εκρηκτικές βόμβες και παρόμοια πολεμοφόδια με συνδυασμένα αποτελέσματα, στα οποία το εμπρηστικό αποτέλεσμα δεν είναι ειδικά σχεδιασμένο για να προκαλέσει εγκαύματα σε άτομα, αλλά για να χρησιμοποιηθεί εναντίον στρατιωτικών στόχων όπως τεθωρακισμένα οχήματα, αεροπλάνα και στρατιωτικά συγκροτήματα ή εγκαταστάσεις.
Ο Στρατός χρησιμοποιεί καπνογόνα πυρομαχικά τα οποία περιέχουν και λευκό φώσφορο. Αυτά τα καπνογόνα πυρομαχικά όπως αναφέρεται στη Σύμβαση, δεν είναι εμπρηστικά όπλα.
Τονίζεται ότι, στην Σύμβαση για την Απαγόρευση ή τον Περιορισμό Χρήσης Ορισμένων Συμβατικών Όπλων δεν αναφέρεται πουθενά η ουσία λευκός φώσφορος καθώς δεν είναι η μοναδική ουσία με εμπρηστικά αποτελέσματα.
Η βόμβα Napalm είναι το πιο διαβόητο παράδειγμα εμπρηστικού όπλου που διέπεται από το Πρωτόκολλο III. Η Napalm έχει σχεδιαστεί ειδικά για να βάζει φωτιά στα πράγματα, πλην όμως δεν απαγορεύεται αυτή καθαυτή, αλλά υπόκειται μόνο στους τέσσερις συγκεκριμένους και στενούς περιορισμούς που αναφέρονται στο Πρωτόκολλο.
Η χρήση λευκού φωσφόρου μπορεί να παραβιάζει το Πρωτόκολλο ΙΙΙ της Σύμβασης για την Απαγόρευση ή τον Περιορισμό Χρήσης Ορισμένων Συμβατικών Όπλων, σε μια συγκεκριμένη περίπτωση: εάν χρησιμοποιείται σκόπιμα, ως εμπρηστικό όπλο απευθείας εναντίον ανθρώπων. Άλλες χρήσεις του λευκού φωσφόρου, όπως ο φωτισμός πεδίου μάχης, δεν απαγορεύονται (ΠΟΥ, 15 Ιανουαρίου 2024).
Για να διαπιστωθεί παράνομη χρήση του λευκού φωσφόρου, χρειάζεται έρευνα για την πρόθεση και τη χρήση του. Πχ. να ρίξεις φωτιστικό βλήμα λευκού φωσφόρου πάνω από συγκεντρωμένο πλήθος αμάχων.
Σύμβαση για τα Χημικά Όπλα
Η Σύμβαση για τα Χημικά Όπλα απαγορεύει τη χρήση χημικών όπλων. Επίσης απαγορεύει την ανάπτυξη, παραγωγή, απόκτηση, αποθήκευση, μεταβίβαση και διατήρηση αυτών.
Σύμφωνα με τη Σύμβαση, ο λευκός φώσφορος δεν είναι χημικό όπλο καθώς δρα ως εμπρηστικός παράγοντας και όχι “δια της χημικής δράσεώς του επί των βιολογικών λειτουργιών” του ανθρώπου.
Σημειώνεται ότι, δεν είναι καταχωρημένη χημική ουσία στα παραρτήματα της Σύμβασης CWC και δεν υπάρχει καταγεγραμμένη περίπτωση χρήσης πυρομαχικών λευκού φωσφόρου (για τις τοξικές επιπτώσεις του) ως χημικού όπλου σε καμία πολεμική σύγκρουση παγκοσμίως.
Η ανακοίνωση του ΥΠΕΘΑ
Το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας – ΥΠΕΘΑ εξέδωσε στις 4 Απριλίου 2024, την παρακάτω ανακοίνωση:
“Τα πυρομαχικά στα οποία γίνεται αναφορά στο δημοσίευμα της «Εφημερίδας των Συντακτών» είναι καπνογόνα και όχι εμπρηστικά.
Χρησιμοποιούνται με σκοπό τη δημιουργία προπετάσματος καπνού για τον περιορισμό της παρατήρησης και την απόκρυψη – παραπλάνηση των κινήσεων αρμάτων και όχι ως εμπρηστικά κατά προσωπικού.
Διευκρινίζεται ότι το Πρωτόκολλο ΙΙΙ της Σύμβασης για την Απαγόρευση ή τον Περιορισμό Χρήσης Ορισμένων Συμβατικών Όπλων θέτει περιορισμούς για την χρήση εμπρηστικών πυρομαχικών κατά αμάχων. Ορίζεται ρητώς ότι δεν περιλαμβάνονται στα εμπρηστικά πυρομαχικά τα καπνογόνα πυρομαχικά.”