Η βασιλόπιτα και τα “καλά Χριστούγεννα” στο περιθώριο
Διαβάσαμε το 2021 ότι η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου μετέβη στην Προεδρική Φρουρά για την κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας και αναρωτηθήκαμε: τί είναι η πρωτοχρονιάτικη πίτα;
Το ερώτημα είναι ρητορικό καθόσον παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια την αντικατάσταση της λέξης “βασιλόπιτα” με αυτή της φράσης “πρωτοχρονιάτικη πίτα”.
Το λυπηρό είναι ότι την ίδια φράση χρησιμοποιούν και πολιτιστικοί – λαογραφικοί σύλλογοι που αποστολή έχουν την διάσωση και μεταλαμπάδευση της Παράδοσης.
Στο ίδιο κλίμα της “λεκτικής αποστασιοποίησης” και διαχωρισμού λέξεων-εκφράσεων χριστιανικού νοήματος που λέγονται σε εορτές της Χριστιανοσύνης, χρησιμοποιείται επίσης ευρέως το “καλές γιορτές” για τα Χριστούγεννα, σε αντικατάσταση της ευχής “καλά Χριστούγεννα“.
Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να υπενθυμιστεί ότι η ευχή “καλά Χριστούγεννα” δεν αποτελεί ομολογία Πίστεως. “Καλά Χριστούγεννα” μπορεί να ευχηθεί και ένας μουσουλμάνος σε έναν χριστιανό δίχως αυτό να σημαίνει ότι πιστεύει στα Χριστούγεννα, στη Γέννηση του Χριστού. Άλλωστε και οι χριστιανοί δεν εύχονται “Καλό Ραμαζάνι”;
Χριστός ετέχθη – Χριστός ανέστη
Ομολογία Πίστεως είναι να πεις ότι γεννήθηκε ο Χριστός και ο άλλος να συμφωνήσει.
Γι’ αυτό στον Πόντο αλλά και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, ο χαιρετισμός – ευχή των Χριστουγέννων ήταν “Χριστός ετέχθη” και η απάντηση “Αληθώς ετέχθη”, δηλ. αληθινά γεννήθηκε.
Κατ’ αναλογία ο χαιρετισμός του Πάσχα και της Ανάστασης είναι “Χριστός ανέστη” και η απάντηση “Αληθώς ανέστη”.
Το επόμενο βήμα ίσως είναι, αντί για Θεοφάνια να λένε… “χειμερινή βουτιά”.
Ο Μέγας Βασίλειος, Πατέρας της Εκκλησίας και ένας από τους Τρεις Ιεράρχες
Ο Μέγας Βασίλειος υπήρξε Πατέρας της Εκκλησίας, Επίσκοπος Καισαρείας, κορυφαίος θεολόγος του 4ου αιώνα και ένας από τους Τρεις Ιεράρχες, που θεωρούνται προστάτες της παιδείας.
Αποτελεί το σύμβολο της λιτότητας και της ασκητικής ζωής της Ορθοδοξίας. Είναι ένας ασκητής που ακολουθούσε τα χριστιανικά πρότυπα και ιδεώδη.
Στα Κάλαντα της Πρωτοχρονιάς “βαστάει κόλλα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι”, για να προσφέρει ως δώρο τη σταθερή και διαχρονική χαρά της γνώσης στο σπιτονοικοκύρη.
Από αυτόν πήρε το όνομά της η βασιλόπιτα.
Κατά την θρησκευτική παράδοση κάποτε στη Καισαρεία της Καππαδοκίας στη Μικρά Ασία όπου επίσκοπος ήταν ο Μέγας Βασίλειος ήλθε να τη καταλάβει ο Έπαρχος της Καππαδοκίας με πρόθεση να τη λεηλατήσει. Τότε ο Μέγας Βασίλειος ζήτησε από τους πλούσιους της πόλης του να μαζέψουν ό,τι χρυσαφικά μπορούσαν προκειμένου να τα παραδώσει ως “λύτρα” στον επερχόμενο κατακτητή. Πράγματι συγκεντρώθηκαν πολλά τιμαλφή αλλά ο Έπαρχος δεν ήρθε.
Ο Μέγας Βασίλειος σύμφωνα με την παράδοση για να επιστρέψει τα τιμαλφή στους δικαιούχους, μη γνωρίζοντας σε ποιόν ανήκει τι, έδωσε εντολή να παρασκευαστούν μικροί άρτοι εντός των οποίων τοποθέτησε ανά ένα των νομισμάτων ή τιμαλφών και τα διένειμε στους κατοίκους την επομένη του εκκλησιασμού.