Η Τράπεζα της Ελλάδος προειδοποιεί για τα αυξημένα επιτόκια και τις ακριβότερες δόσεις στα στεγαστικά δάνεια
Η Κεντρική Τράπεζα της Ελλάδας σε Έκθεσή της αναφέρει τους κινδύνους για την ομαλή αποπληρωμή των στεγαστικών και καταναλωτικών δανείων που προκαλεί στα νοικοκυριά η αύξηση των επιτοκίων και η μείωση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματός τους.
Στην Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, η οποία δημοσιεύεται δύο φορές το χρόνο από τη Διεύθυνση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, η Τράπεζα της Ελλάδος προειδοποιεί ότι οι πληθωριστικές πιέσεις, η αύξηση της αβεβαιότητας που περιβάλλει τις εξελίξεις σε γεωπολιτικό και ενεργειακό επίπεδο καθώς και η συνακόλουθη ομαλοποίηση της νομισματικής πολιτικής επηρεάζουν τη χρηματοοικονομική κατάσταση των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων.
Στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια
Ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της χρηματοδότησης των νοικοκυριών από τα εγχώρια νομισματικά και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (ΝΧΙ) παρέμεινε αρνητικός την περίοδο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2022.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Έρευνας Τραπεζικών Χορηγήσεων, τα κριτήρια και οι συνολικοί όροι χορήγησης δανείων προς τα νοικοκυριά δεν παρουσίασαν μεταβολή για το εννεάμηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου του 2022. Η ζήτηση στεγαστικών δανείων το α’ τρίμηνο του 2022 αυξήθηκε έως ένα βαθμό, ενώ υποχώρησε στη συνέχεια λόγω της οριακής επιδείνωσης της εμπιστοσύνης των καταναλωτών και της μεταβολής του γενικού επιπέδου των επιτοκίων.
Από την άλλη πλευρά, η ζήτηση καταναλωτικών δανείων παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητη το α’ εξάμηνο ενώ παρουσίασε αύξηση το γ ́ τρίμηνο του 2022.
Όσον αφορά την προσφορά δανείων για το δ’ τρίμηνο του 2022, τα κριτήρια χορήγησης δανείων προς τα νοικοκυριά, σύμφωνα με την εν λόγω έρευνα, αναμένεται να παραμείνουν σχεδόν αμετάβλητα.
Όσον αφορά τις υποχρεώσεις των νοικοκυριών για το 2021, ο δείκτης χρέους, όπως εκφράζεται από το λόγο χρέους των νοικοκυριών προς το ΑΕΠ, υποχώρησε σε σχέση με το προηγούμενο έτος και διαμορφώθηκε σε 55,2%. Σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία, η Ελλάδα παραμένει κοντά στη διάμεση τιμή μεταξύ των 27 κρατών-μελών της ΕΕ. Για το 2022 αναμένεται περαιτέρω βελτίωση του δείκτη σε σχέση και με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ, κυρίως λόγω της σημαντικής αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ.
Κίνδυνος Επιτοκίου για τα νοικοκυριά
Η διατήρηση στα στεγαστικά δάνεια των επιτοκίων σε χαμηλό επίπεδο διευκόλυνε τα νοικοκυριά να ανταποκριθούν στις δανειακές τους υποχρεώσεις το α’ εξάμηνο 2022 και βοήθησε να αποφευχθούν αρνητικές επιδράσεις στη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Οι δαπάνες για τόκους ως ποσοστό του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών μειώθηκαν περαιτέρω για τα στεγαστικά δάνεια χάρη στην αύξηση του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος, ενώ αντίθετα ενισχύθηκαν οι αντίστοιχες δαπάνες για τα καταναλωτικά δάνεια λόγω της αύξησης του υπολοίπου τους και του επιτοκιακού κόστους.
Ωστόσο, από τον Ιούλιο του 2022 το μέσο σταθμισμένο επιτόκιο στα υφιστάμενα υπόλοιπα των δανείων προς τα νοικοκυριά αυξήθηκε.
Η αύξηση αυτή ήταν πιο αισθητή στα μακροπρόθεσμα δάνεια. Ειδικότερα, το μέσο σταθμισμένο επιτόκιο στα υφιστάμενα υπόλοιπα στεγαστικών δανείων με διάρκεια άνω των πέντε ετών αυξήθηκε κατά 74 μονάδες βάσης (Σεπτέμβριος 2022: 2,7%, Ιούνιος 2022: 2%), ενώ στα στεγαστικά δάνεια με διάρκεια από ένα έως πέντε έτη αυξήθηκε κατά 25 μονάδες βάσης (Σεπτέμβριος 2022: 4,1%, Ιούνιος 2022: 3,9%).
Αντίστοιχα, το μέσο σταθμισμένο επιτόκιο στα υφιστάμενα υπόλοιπα των καταναλωτικών και λοιπών δανείων προς τα νοικοκυριά με διάρκεια άνω των πέντε ετών αυξήθηκε κατά 29 μονάδες βάσης (Σεπτέμβριος 2022: 6,6%, Ιούνιος 2022:6,3%), ενώ σε αυτά με διάρκεια έως ένα έτος παρέμεινε αμετάβλητο στο 14,1%.
Η περαιτέρω ομαλοποίηση της νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος το προσεχές διάστημα αναμένεται να ασκήσει σταδιακά μεγαλύτερη επίδραση στο κόστος εξυπηρέτησης των δανείων προς τα νοικοκυριά, τα οποία σε σημαντικό ποσοστό έχουν κυμαινόμενο επιτόκιο.
Κίνδυνος Εισοδήματος για τα νοικοκυριά
Στην Έκθεση της ΤτΕ σημειώνεται ότι η εξέλιξη του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών αποτελεί βασικό προσδιοριστικό παράγοντα της σχετικής ευχέρειας εξυπηρέτησης των δανειακών τους υποχρεώσεων.
Σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα αυξήθηκε κατά 1,7% το β’ τρίμηνο του 2022 έναντι του β’ τριμήνου του 2021, ενώ το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα μειώθηκε.
Η αναζωπύρωση του πληθωρισμού λόγω των σημαντικών αυξήσεων σε τιμές ενέργειας, διατροφικά αγαθά και μεταφορικό κόστος, αλλά και της συνακόλουθης διάχυσης των ανατιμήσεων στο σύνολο των αγαθών και υπηρεσιών, ασκεί σημαντικές πιέσεις στο πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, ιδιαίτερα των ευάλωτων.
Ειδικότερα το κόστος στέγασης παρουσίασε ιδιαίτερα υψηλό ετήσιο ρυθμό μεταβολής κατά 35,4% το Σεπτέμβριο του 2022. Οι πιέσεις αυτές αναμένεται να συνεχιστούν τους πρώτους μήνες του 2023 και να μετριαστούν μόνο εν μέρει αφενός από τα δημοσιονομικά μέτρα για την άμβλυνση των επιπτώσεων του αυξημένου ενεργειακού κόστους και αφετέρου από τις αναμενόμενες αυξήσεις σε μισθούς και συντάξεις.
Η συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία, με την ενεργειακή κρίση που έχει πυροδοτήσει, έχει επιδράσει καθοριστικά στην αύξηση των εισαγόμενων πληθωριστικών πιέσεων, με δυσμενείς συνέπειες για το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και το κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων.
Η ταχεία οικονομική ανάπτυξη η οποία καταγράφεται με βάση τα στοιχεία του α’ εξαμήνου του 2022 έχει συντελέσει στην άμβλυνση των πιέσεων.
Εντούτοις, η ομαλοποίηση της νομισματικής πολιτικής από την ΕΚΤ, με τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος υψηλότερων επιτοκίων, καθιστά σαφές ότι τόσο το κόστος χρηματοδότησης όσο και οι δυνατότητες αποπληρωμής χρέους από τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις θα επηρεαστούν δυσμενώς.
Στον αντίποδα, θετική επίδραση αναμένεται να υπάρξει στις αποδόσεις των καταθέσεων, καθώς σταδιακά η άνοδος του επιτοκιακού περιβάλλοντος θα μετακυλιστεί σε κάποιο βαθμό και στους καταθετικούς λογαριασμούς. Το περιβάλλον αυτό, σε συνδυασμό με τις προοπτικές για χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη το προσεχές διάστημα, αναμένεται να επηρεάσει εκ νέου την ποιότητα των δανειακών χαρτοφυλακίων των τραπεζών με τη δημιουργία νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Ωστόσο, το ύψος των νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι δύσκολο να εκτιμηθεί εξαιτίας της αβεβαιότητας για την πορεία των παραμέτρων που σχετίζονται με τη γεωπολιτική και ενεργειακή κρίση, ιδίως υπό το ενδεχόμενο αυτές να παραταθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα ή να κλιμακωθούν περαιτέρω.
Η Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (Νοέμβριος 2022) της Τράπεζας της Ελλάδος είναι διαθέσιμη εδώ